پس از آنکه در سال ۱۳۶۷ حضرت امام خمینی (رحمةالله‌علیه) دستور اختصاص بخشی از اراضی عباس آباد همراه با مقداری پول از محل سهم امام زمان عجل الله‌تعالی فرجه را به عنوان برکت ساخت مجموعه مصلای تهران بزرگ به رهبر معظم انقلاب که در آن زمان رئیس جمهور بودند ارائه می‌دهد، کار ساخت و ساز در این محوطه آغاز اما فعالیت عمرانی عملاً به سال ۷۲ موکول می‌شود. از آن دوره به بعد اقدامات خوبی در مجموعه بزرگ مصلی زیبنده نگاه شهروندان می‌شود؛ در حال حاضر نیز در سال‌های پایانی ساخت و ساز این مجموعه عظیم قرار داریم.
از زیباترین و ماندگارترین طرح‌های معماری کشور و دنیا، ساخت گنبد، گلدسته و ایوان جنوبی این مجموعه عبادتگاه و مرکز آیینی ـ ملی ایرانیان است. طرحی که مرحوم دکتر مؤید عهد از بزرگان معماری ایران و از استادان معماری دانشگاه سوربن پاریس طراحی کرده بود ولی کمتر کسی فکر می‌کرد مهندسان جوان ایرانی از پس اجرای بزرگترین سازه طاقی شکل دنیا برآیند.
ایوان مرکزی مصلای امام خمینی واقع در جبهه جنوبی این بنا، سازه‌ای فلزی ـ بتنی است که نمای کلی آن از بالا، شبیه «کلاه خود» سربازان ایران باستان طراحی شده اما در دل خود ظرافت‌ها و جذابیت‌های طرح‌های معماری اسلامی با نقوش اسلیمی متعدد را به همراه دارد. همچنین این سازه طاقی شکل، از انتهایی ترین نقطه بزرگترین پایه در سمت شرق تا انتهایی‌ترین نقطه پایه غربی آن، ۱۱۰ متر طول دارد. ارتفاع سازه در بلندترین نقطه آن در بالای سقف ایوان نسبت به محل استقرار پایه‌های سازه، ۷۵ متر و محیط بیرونی سازه ۲۰۱ متر طول دارد؛ ضمن اینکه خود سازه طاقی در محل تلاقی قوسی‌ها، دو بخش شمالی و جنوبی به صورت نقاب دارد که طول آن از شمال تا جنوب نقاب‌ها ۱۱۰ متر است. نقاب جلویی به عنوان نوک سازه و نقاب عقبی نیز به شکل نوک تیز بوده و به عنوان بخش عقبی این کلاه‌خود طراحی شده است.
اجرای چنین سازه خاص و پیچیده با این ابعاد برای نخستین بار است که در دنیا اجرا می‌شود. شرکت‌های زیادی برای ساخت آن اعلام آمادگی کردند اما وقتی از نزدیک با پیچیدگی‌های آن روبه‌رو می‌شوند، از اجرای طرح، سر باز می‌زنند. با این حال جوانان برومند این سرزمین به همت قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله در پی دستور رهبر معظم انقلاب مبنی بر تسریع در اتمام فرآیند ساخت و ساز مصلای تهران وارد میدان عمل شده و با تیزهوشی و نبوغ خود کاری می‌کنند، کارستان.
این سازه عظیم طاقی که ابتدا بخش فلزی آن و سپس رویه بتنی اجرا می‌شود، تمام ساخته دست همین مهندسان است. آنها ابتدا قطعات هر بخش از پایه‌های قوسی شکل را در اندازه‌هایی مشخص مونتاژ کرده و سپس با جرثقیل ۴۵۰ تنی به ارتفاع بیش از ۱۰۰ متری از سطح زمین منتقل می‌کنند، همه این قطعات با پیچ و مهره به یکدیگر متصل می‌شوند و کوچکترین اثری از جوشکاری در این مرحله دیده نمی‌شود.
وزن سازه بیش از ۴ هزار تن است که در ابتدا قرار بود برای سوار کردن آن، زیرسازی به شکل داربست‌های مستحکم در یک محوطه بسیار بزرگ از کف زمین تا ارتفاع بیش از ۲۰۰ متری ایجاد شده و سپس ساخت آن انجام شود؛ اما مهندسان مؤسسه حراء تصمیم می‌گیرند تا این روش پُرهزینه و زمان‌بَر را تغییر داده و سازه را به صورت اتصال قطعات به یکدیگر بدون نیاز به پایه زمینی سرپا کنند، این روش حدود ۵۰ میلیارد تومان از هزینه‌های ساخت و ساز کم کرده است.
سرپرست پروژه: اتمام پروژه در برنامه زمان‌بندی، برای قرارگاه اهمیت زیادی دارد
در همین ارتباط، سبحان حسن زاده، سرپرست پروژه مصلای تهران در گفت وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه این پروژه (ایوان مرکزی مصلی در بخش جنوبی) از سال ۹۰ شروع شده افزود: اما بنا به دلایلی به خصوص به دلیل عدم قابلیت اجرای آن، این پروژه در سال‌های گذشته متوقف بود؛ با این حال یک سال است که مجموعه قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله تصمیم گرفت تا این پروژه شامل شبستان‌های غربی و شرقی مسجد جامع مصلی و ایوان مرکزی را به مؤسسه حراء از مؤسسات زیرمجموعه قرب نوح علیه‌السلام بسپارد.
سرپرست این بخش از پروژه مصلای تهران ادامه داد: قرارداد گنبد و گلدسته‌ها را هم به ما ابلاغ کرده‌اند؛ اما هنوز قرارداد وارد فاز اجرایی نشده است. برنامه زمان‌بندی ساخت شبستان‌های شرقی و غربی مسجد جامع مصلی و ایوان مرکزی از سوی مؤسسه حراء ۳۴ ماهه بود که از سوی کارفرما مورد تأیید قرار گرفت. در حال حاضر ۱۲ تا ۱۳ ماه از برنامه زمانی معادل ۲۵ درصد آن گذشته است. اما در اجرا از این برنامه زمانی عقب مانده‌ایم. علت عقب ماندن از زمان‌بندی این است که طرح قبلی برای ساخت ایوان مرکزی قابل اجرا نبود و ما می‌خواستیم برنامه را تغییر بدهیم که اخذ تأییدیه طرح جدید از کارفرما و مشاور پروژه، نزدیک به ۶ ماه زمان بُرد.
وی افزود: بعد از اخذ تأییدیه ساخت سازه آغاز شد و شرکتی برای اجرای این پروژه انتخاب شد که ساخت پل صدر تهران را در کارنامه خود دارد.
حسن زاده که به تازگی به عنوان مدیر ارشد اجرایی «نمونه» قرارگاه سازندگی خاتم النبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله برگزیده شده، ادامه داد: نصب سازه طاقی ایوان مرکزی بسیار سخت و نفس گیر بود. چنین سازه طاقه‌ای با این ابعاد برای نخستین بار است که در دنیا اجرا می‌شود. برای نصب آن یک جرثقیل ۴۵۰ تنی متعلق به قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء را در اختیار گرفتیم. تیم طراح بر روی سازه بررسی‌های زیادی انجام داد. نهایتاً به این نتیجه رسید که کار را به این صورت اجرا کند که بخش‌هایی از سازه فلزی در روی زمین مونتاژ شده و سپس بر روی کل سازه سوار می‌شود.
وی اظهار کرد: تا به حال ۸۸ درصد بخش فلزی سازه به پایان رسیده است. تنها بخش از نقاب‌های شمالی و جنوبی و بخشی از پایه‌های سازه باقی مانده است که تا ۱۰ مرداد این پایه ها نیز به طور کامل نصب می‌شوند.
سرپرست پروژه ایوان مرکزی مصلای تهران تصریح کرد: همچنین نقاب جنوبی سازه در حال حاضر در کارخانه ساخته شده و ساخت نقاب شمالی آن هم استارت خورده است. در آینده نزدیک بخش فلزی آن به پایان خواهد رسید و کار آرماتوربندی و بتن‌ریزی بر روی سازه فلزی در بخش‌های مرکزی و طاقی‌های سازه آغاز خواهد شد.
این مقام اجرایی ساخت و ساز مصلای تهران افزود: ما در بخش قالب‌سازی برای رویه بتنی، از همه شرکت‌های داخلی دعوت به بازدید کردیم اما متأسفانه هیچ کدام حاضر به ساخت قالب بتون‌ریزی آن نشدند. به همین دلیل از یک شرکت معتبر خارجی دعوت کردیم تا از پروژه بازدید کرده و قالب بتن ریزی را تولید کنند. این قالب‌ها آماده شده و از طریق کشور ترکیه وارد کشور می‌شوند. مقداری از این قالب‌های ساخته شده در گمرک و آماده ترخیص هستند که به زودی وارد پروژه خواهد شد. سازنده این قالب بتن‌ها یک شرکتی متشکل از چند کشور اروپایی است و با ورود این‌ها کار آرماتور بندی و بتن‌ریزی بر روی سازه فلزی عملیاتی خواهدشد.
حسن زاده خاطرنشان کرد: پیش بینی زمان‌بندی ما برای پایان کامل سازه مستقر بر روی ایوان مرکزی مصلای امام خمینی (رحمةالله‌علیه)، آبان ماه ۹۷ است. البته کار ساخت و ساز و هم کار معماری نماهای بیرونی و داخلی شبستان‌های شرقی و غربی برای عید فطر سال بعد به پایان می‌رسد. امیدواریم برای عید فطر سال بعد نماز را در داخل مسجد جامع برگزار کنیم. مجموعه وزارت راه و شهرسازی و سازمان مجری ساختمان ها و تأسیسات دولتی و عمومی نیز هر روز پروژه را رصد می‌کنند و تا به حال کمک‌های بسیار خوبی به پروژه داشته‌اند.
وی با بیان اینکه معماری پروژه توسط دکتر مؤید عهد انجام شده که یک طرح ایرانی ـ اسلامی است، اظهار کرد: گنبد و گلدسته‌ها نماد معماری اسلامی و خود سازه مستقر بر روی ایوان مرکزی نیز که نمادی از کلاه یک سرباز ایرانی در عهد باستان است، معماری ایرانی را یادآور می‌شود. درواقع گلدسته‌های مصلا از سوی دیگر علاوه بر اینکه نمادی از عبادتگاه مسلمانان است، نیزه‌ها و اسلحه یک سرباز ایرانی هم به حساب می‌آیند.
حسن زاده درباره هزینه ساخت پروژه که مصوب دولت و سازمان برنامه و بودجه است، گفت: بودجه این پروژه به صورت نقدی ارائه نمی‌شود بلکه به شکل اوراق است. اوراق اسناد خزانه نیز از زمانی که در اختیار قرارگاه خاتم قرار می‌گیرد تا زمانی که نقد می‌شود چند سال زمان می‌برد با این حال از آنجایی که اتمام پروژه مصلا، مطالبه جدی رهبر معظم انقلاب است، مسئولان ارشد قرارگاه سازندگی خاتم نیز همکاری کامل را با ما داشته اند که سبب شده تا به حال هیچ گونه مشکل مالی نداشته باشیم. تا کنون بالغ بر ۱۰۰ میلیارد تومان در پروژه هزینه شده است. به نظر من سازمان مجری و شورای سیاست گذاری باید همکاری تنگاتنگ‌تری داشته باشند تا ما همگام با برنامه زمان‌بندی یا حتی زودتر از آن پروژه را به اتمام برسانیم. تأکید مدیرعامل گروه حراء نیز همین است.