برگزاری نماز جمعه تا پایان سال در مصلای امام خمینی(ره) ، بهانه‌ای شد تا خبرگزاری شبستان درباره برنامه‌ها، کارکردها و رویکردهای مجموعه فرهنگی ـ عبادی مصلی، با «دکتر کریم دولتی» قائم مقام بهره‌برداری و امور فرهنگی مصلای امام خمینی(ره) ، گفت‌وگو کند.
دکتر دولتی در این گفت‌وگو بر موضوعاتی مانند اهمیت معماری و بنای مصلی، چشم‌انداز برنامه‌ها و خدمات مصلی و پروژه مصلی در مسیر تبدیل شدن به قطب فرهنگی ـ عبادی پایتخت ایران اسلامی اشاره کرد.
- قدری درباره معماری مصلی و ویژگی‌های خاص این بنا و البته فعالیت‌های این مجموعه فرهنگی و عبادی توضیح دهید.
واقعیت این است که مصلی از چند حیث اهمیت بی‌نظیری دارد. در هر دوره‌ای از دوره‌های اسلامی، یک سری بناهای شاخصی با کارایی‌های خاص وجود داشته است که در دوره‌های بعدی کارایی آن تغییر پیدا کرده یا صرفا برای بازدید مورد استفاده قرار می‌گرفته و کارایی اولیه خود را از دست می‌داده است.
مصلی از این حیث می‌خواهد به عنوان بنایی که نشان‌دهنده عظمت و تمام ویژگی‌های مهم و برجسته دوره تمدن جمهوری اسلامی ایران است، صاحب معماری شاخص و الگویی باشد. مصلی به عنوان بنایی که قرن‌ها می‌ماند و می‌خواهد سند افتخار جمهوری اسلامی باشد، باید از نظر معماری، شاخص و منحصر به فرد باشد. در حالی‌که به میراث معماری ایرانی اسلامی گذشته، افتخارات و ویژگی‌های معماری ایران در طول تاریخ، به صورت اساسی و اصولی پایبندی دارد، حاوی نوآوری هم باشد.
این رویکرد تقریبا در عموم بخش‌های مصلی که تاکنون آماده بهره‌برداری شده و در قسمت‌هایی که در آینده تکمیل خواهد شد، وجود دارد و کاملا حائز اهمیت است. این سبک معماری در حقیقت بستر اصلی نشان دادن فضای جمهوری اسلامی ایران، در سده‌ای که در آن قرار دارد، است و از عناصری استفاده می‌کند تا بتواند سایر مسائلی که در این دوره هست را نشان دهد. به عنوان نمونه در کتابت کتیبه‌های مصلی چه از حیث خطاطی، چه از حیث ترکیب، انتخاب آیات، احادیث، متون فارسی و اشعاری که وجود دارد، همه مسائلی که برای نظام جمهوری اسلامی اهمیت دارد کاملا مشخص است. این طور نیست که صرفا بگوییم مثل خیلی از بناهایی که الان در ایران به عنوان بنای اسلامی ساخته می‌شود یک سری آیات و احادیث اتفاقی نوشته بشود یا خطاط و هنرمند با سلیقه‌ی خود عمل کند.
ما در مصلی گروه‌هایی داریم که درباره انتخاب آیات قرآن، احادیث، اشعار فارسی و جملات امام راحل و رهبری معظم انقلاب بحث می‌کنند تا آیندگان از روی همین کتیبه‌ها نیز بتوانند به ویژگی‌های اصلی مصلی پی ببرند تا دریابند آیا صرفا می‌خواستند جایی برای اقامه نماز بسازند یا می‌خواستند با ساخت مصلی، فرهنگ و افق دید خودشان را به دیگران منتقل کنند. در تعریف کاربری‌های مصلی نیز همین نگاه وجود دارد. با همین تعریف، مصلی یک مجموعه بزرگ فرهنگی و عبادی است.
- مصلی در مجموع چه مساحتی از اراضی عباس‌آباد را شامل می‌شود و برای این فضا چه کارکردهایی در نظر گرفته شده است؟
مصلی حدود ۲۰۰ هکتار از اراضی عباس آباد را شامل می‌شود. در مصلی قسمتی به عنوان بخش عبادی محسوب می‌شود که همان مصلای مرکزی است و حدود ۶۳ هکتار مساحت دارد. این فضا طوری طراحی شده که کارکرد عبادی در آن پررنگ‌تر است. با توجه به صرف هزینه‌های بالای بهره‌برداری و نگهداری این فضاها، نه از نظر اقتصادی و نه از نظر فرهنگی و سایر جهات، نمی‌توان تصور کرد که این مجموعه عظیم ساخته شده فقط برای اینکه هفته‌ای ۲ ساعت نماز جمعه در آن برگزار شود یا سالی یک بار میزبان نماز عید فطر یا قربان باشد.
مصلی قرار است مرکز اجتماعات عبادی و فرهنگی اصلی نظام جمهوری اسلامی شود. با همین نگاه هم‌اکنون برنامه‌های گوناگونی مانند دعای عرفه، مراسم شیرخوارگان و برخی از تجمعات سیاسی نظام مثل مراسم ۹ دی سال‌هاست که در مصلی برگزار می‌شود. البته بعضی از اجتماعات دیگر که به نوعی از برنامه‌های بزرگ نظام هستند مثل نمایشگاه کتاب یا نمایشگاه قرآن هم در مصلی برگزار می‌شود.
به این موضوع دقت کنید، ما در مجموعه مصلی، نمایشگاه کتاب را به دید یک نمایشگاه بزرگ نگاه نمی‌کنیم. نگاه ما این نیست که در نمایشگاه کتاب صرفا یک عده‌ای می‌آیند کتاب ببیند، انتخاب کنند، بخرند و بروند. این در هرجای دیگری ممکن است با یک کم و زیاد، یا عرض و طول کمتر یا بیشتری اتفاق بیافتد. از نظر ما نمایشگاه کتاب یک جشنواره و یک مانور فرهنگی بزرگ نظام است. وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی هم قبل از برگزاری و در افتتاحیه نمایشگاه اخیر به خوبی از موضوع یاد کردند.
وقتی قرار است یک برنامه‌ای مثل نمایشگاه کتاب یک مانور فرهنگی بزرگ برای نظام باشد باید در بزرگترین مکان و با بهترین امکانات برگزار شود، جایی که به همه مردم تعلق دارد. ما قبول نداریم که به این اجتماعات بزرگ فرهنگی، نگاه اقتصادی شود و خدای ناکرده در جایی برگزار شود که مردم اعم از مخاطبان و برگزار کنندگان آزار ببینند و در سختی و رنج باشند و آخر سر هم وجه بین‌المللی نظام آسیب ببیند.
کار ساخت مجموعه مصلی در بخش شمالی و جنوبی نیز ادامه دارد. طراحی‌های اصلی بخش چهارباغ در مصلای شمالی انجام شده و با دستگاه‌های مختلف برای ساخت، راه‌اندازی و استفاده در تعامل و همکاری هستیم. این قسمت در بخش شمالی بین بزرگراه رسالت و شهید همت راه‌اندازی می‌شود. همچنین در کنار چهار باغ، یک گلگشت هم قرار است ساخته شود که طراحی اولیه‌اش انجام شده و مرکزی برای فعالیت‌های اجتماعی است تا عموم مردم در آنجا کارهای نو، ایده‌ها و ابتکارات‌شان را به نمایش بگذارند.
بخش جنوبی مصلی هم با عنوان چهلسرا کاربرد فرهنگی - اقتصادی دارد. ما اگر داریم همه را تشویق و دعوت می‌کنیم به اینکه در دین مبین اسلام، خدا و دین و عبادت از زندگی روزمره، خرید و فروش و سایر مسائل جدا نیست، باید این نگاه در طراحی مصلی نیز به نمایش گذاشته شود.
چهلسرا در عین پایبندی به سنت‌های دیرینه ما که از همین بازارهای اصیل ایرانی و در واقع اسلامی نشأت می‌گیرد، از نمادهای زندگی نوین هم بهره‌مند خواهد بود تا بتواند تأمین کننده همه نیازهای عموم مردم باشد. مردم باید بتوانند در کمال آرامش و با خیال راحت در مجموعه چهلسرا حاضر شوند و بتواند همه مایحتاج‌شان را، هم در بخش خرده فروشی هم در عمده فروشی و هم در بخش خدمات عمومی تأمین کنند.
در مجموع این کارکردهایی که مطرح شد، مصلی به عنوان یک مجموعه فرهنگی ـ عبادی تلاش می‌کند تا نیازهای معنوی و هم نیازهای روزمره و هم نیازهای فکری و هم نیازهای علمی عموم مردم را در بهترین شکل تأمین کند.
- گروه‌های مختلفی در طول سال‌های گذشته تلاش کرده‌اند تا بخش‌های مختلف این بنای عظیم برای استفاده مردم مهیا شود. حالا که به مرور بخش‌های مختلف این مجموعه آماده بهره‌برداری می‌شود، برنامه‌ای هم برای حضور شبانه‌روزی مردم در مصلی و استفاده واقعی از امکانات آن دارید؟
چشم انداز و افق آینده مصلی در فضاهایی مثل چهار باغ، چهلسرا و گلگشت کاملا همین است. همان طور که حالا اگر در چهلسرا برنامه و نمایشگاهی برقرار است از ساعات آغازین صبح تا ساعات پایانی شب درهای مجموعه باز است و مردم در حال رفت و آمد هستند.
البته در بخش مرکزی قسمت‌هایی در گوشه و کنار هنوز در حال ساخت و ساز است و استفاده دائمی مردم از آن نیازمند تمهیدات بسیاری است. همین حالا برای برگزاری نماز جمعه باید بسیاری از اماکن را محصور کنیم تا خدای نکرده در محوطه کارگاهی به کسی آسیب نرسد. البته باید به این موضوع هم توجه کرد که همزمان با حضور مردم و اجرای برنامه‌های گوناگون کار عمرانی در مسجد جامع و بخش جنوبی مصلای مرکزی هم با جدیت پیگیری می‌شود.
به طور طبیعی تا زمانی که در مصلای مرکزی ساخت و ساز ادامه دارد، اگر بخواهیم به شکل دائمی میزبان مردم باشیم امکان آسیب‌ها و خطراتی وجود دارد. البته در مواقع برگزاری نمایشگاه‌ها و مراسم همه فضاهایی که امکان خطر هست را موقت می‌بندیم و مردم در امنیت کامل در مجموعه رفت و آمد می‌کنند.
تمام تمهیدات لازم در فعالیت‌هایی مانند نمایشگاه کتاب، نمایشگاه قرآن، ماه مبارک رمضان، شب‌های قدر، در نظر گرفته می‌شود تا آمد و شد مردم بدون خطر انجام شود. چون کار ساخت و ساز انجام می‌شود نمی‌توانیم موانع را دائمی بگذاریم. امیدواریم ساخت و سازی که الان الحمدلله در ۳ جبهه به شکل جدی پیگیری می‌شود، هر چه زودتر به سرانجام برسد تا اگر مردم خواستند به مصلی بیایند مشکلی از جهت تردد و عبور و مرور نداشته باشند. البته موضوع حضور دائمی مردم در مصلی در افق فکری طراحان مصلی لحاظ شده است.
- در شرایط فعلی برنامه‌ای برای استفاده بیشتر مردم از فضاهای آماده بهره‌برداری در نظر گرفته‌اید؟
در بخش شمالی در چند ماه اخیر، به بهانه برگزاری تئاتر میدانی نقطه رهایی که به همت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران برپا شده بود، میزبان بسیاری از مردم تهران بودیم. در بخش‌های دیگر از مصلای مرکزی و چهلسرا، این آمادگی وجود دارد و امیدواریم با برنامه‌ریزی‌های انجام شده به زودی امکان حضور بیشتر مردم فراهم شود.
از سوی دیگر در زلزله اردیبهشت تهران با این که توافق مشخصی با سازمان مدیریت بحران نداشتیم، اما به همکاران اعلام کردیم، اگر مردم به مصلی مراجعه کردند، می‌توانند بیایند داخل فضای مصلای مرکزی و البته گروهی از مردم هم آمدند. امیدواریم این فعالیت‌ها با همکاری سایر نهادها و دستگاه‌ها در آینده نزدیک ان‌شاالله به سمت گسترش و رشد برود.
- مصلی در طول سال هم میزبان نماز جمعه است و هم نماز عید فطر اینجا برگزار می‌شود. برنامه مصلی در میزبانی از نماز جمعه چیست؟ چقدر از سازمان‌های مشارکت کننده در نماز عید فطر، در نماز جمعه هم حاضر هستند و چه وظایفی دارند؟
نماز جمعه تهران، ستادی مستقل دارد و زیر نظر شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه فعالیت می‌کند و وظایف مختص خودش را دارد. کما اینکه وقتی نماز جمعه در دانشگاه تهران برپا می‌شود، مصلی کاری بر عهده ندارد و همکاران مصلی صرفا به عنوان یک نمازگزار در دانشگاه حاضر می‌شوند. ستاد نماز جمعه هم در دانشگاه و هم در مصلی، تولیت اصلی ارتباط با دستگاه‌ها و انجام هماهنگی‌های لازم را بر عهده دارد و زحمات زیادی هم می‌کشند تا بتوانند چیزی که شایسته نمازگزاران جمعه است را مهیا کنند. نمازگزارانی که واقعا از برجسته‌ترین مردم ما هستند و با همه سختی‌ها و بعضا دوری مسافت‌ها می‌آیند و در نماز شرکت می‌کنند و باعث می‌شوند که این فریضه عبادی و سیاسی به خوبی برگزار شود.
مصلی توفیق میزبانی نماز جمعه در ۷ ماه از سال را دارد و این افتخار را دارد که مردم برای نماز اینجا تشریف بیاورند. آن بحثی که مربوط به هماهنگی دستگاه‌ها مثل نماز عید فطر است بر عهده خود ستاد نماز جمعه تهران است. مواردی که ما در مصلی انجام می‌دهیم بیشتر مربوط به آماده‌سازی مکان برگزاری نماز است. آماده‌سازی و مدیریت صوت، سرمایش و گرمایش، مهیا کردن سرویس‌های بهداشتی، آبخوری‌ها و فضاهای عمومی از جمله اقدامات مجموعه مصلی است. البته در نوبت قبلی نماز جمعه که در مصلی برگزار شد، با اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان تفاهمی را منقعد کردیم و دوستان هر هفته تعدادی از دانش آموزان را از مناطق مختلف تهران برای شرکت در نماز جمعه به مصلی می‌آورند. در مصلی امکانات ورزشی هم برای این دانش‌آموزان فراهم شده، می‌آیند بازی و تفریح می‌کنند و بعد هم در نماز شرکت می‌کنند.
در بخش غربی شبستان اصلی که محل برگزاری نماز است، در روز جمعه برای بازی بچه‌ها امکاناتی مهیا شده است. البته هنگام برگزاری نماز از فضاهای تبلیغاتی هم برای کارهای فرهنگی و ترویج سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی و پرداختن به مسائل روز استفاده می‌کنیم. در کنار این موارد کارهای فرهنگی هم ستاد نماز جمعه انجام می‌دهد. برای آسایش نمازگزاران بویژه خانواده‌ها، هنگام میزبانی مصلی از نماز جمعه، تمام فضاهای مصلای مرکزی در ساعات برگزاری نماز در اختیار مردم قرار دارد.
معتقدم نماز جمعه کارکردهای فرهنگی بسیاری دارد که مغفول مانده است. دقت کنید با همه گرفتاری‌های زندگی روزمره همین که هر هفته ده‌ها هزار نفر در نماز جمعه شرکت می‌کنند، به نظرم مغتنم است. در طول هفته هیچ تجمع هفتگی نه در تهران نه در شهرهای دیگر نداریم که بتواند چند ده هزار نفر را یکجا جمع کند.
- اما آیا بهتر از این و کیفی‌تر از این می‌شود؟
بله، حتما. به نظرم مثل هر کار بشری دیگری رشد و اصلاح امکان‌پذیر است. اینکه محدودیت‌هایی فراروی عزیزان ما در ستاد نماز جمعه باشد و محدودیت‌هایی از لحاظ دستگاه‌هایی که همکاری می‌کنند وجود داشته باشد، آنها در جای خودش، اما ما فکر می‌کنیم که می‌شود بهتر از این هم کار کرد. همان طور که در هر فصل که نماز در مصلی برگزار شده، طی این سال‌های اخیر بنده خودم شاهد بودم همین که لحاظ محتوایی، برنامه‌ریزی، پشتیبانی و تدارکات، با هماهنگی دستگاه‌ها تغییری صورت گرفته، خود به خود توانسته است جمعیت مخاطب بیشتری را به نماز جذب کند.
البته نمازگزاران توقع امکانات بیشتری را دارند. مثل اینکه امکان خرید برخی اقلام مثل آب معدنی یا خوراکی برایشان فراهم نیست، در صورتی که در مواقع دیگر این امکان در مصلی برای خانواده‌ها وجود دارد و این امکانات در دسترس است.
در مورد فروش مایحتاج مردم، در دوره‌ای یک کار مختصری انجام شد اما با اجرای آن مخالفت شد و تصمیم گرفتیم که این کار جمع شود. متاسفانه این طور نشد که مشکلات مطرح شده درباره توزیع اقلام مورد نیاز مردم حل شود و به ساده‌ترین راه حل یعنی متوقف کردن کار بسنده کردند. اما برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا پایان سال که نماز جمعه در مصلی برگزار می‌شود، در حد یک بازارچه کوچک که حداقل بتواند نیازهای ضروری نمازگزاران را برطرف کند، فضایی را مهیا کنیم.
- البته شاید پاسخ این سئوال به شما ربطی نداشته باشد اما دلیل رفت و آمد نماز جمعه بین مصلی و دانشگاه تهران چیست؟
واقعیت این است که هنوز مجموعه‌های مهمی از بخش‌های عبادی مصلی، در حال ساخت و ساز است. همین الان وقتی نماز جمعه در مصلی برگزار می‌شود، پیمانکارانی که وظیفه اجرای کار ساخت را دارند و در بعضی از قسمت‌ها کارشان ۲۴ ساعته شده است، مجبورند روز جمعه چند ساعت کار را متوقف کنند. این توقف‌های هفتگی کلی زحمت و هزینه برای پیمانکاران ایجاد می‌کند. بالاخره موقعی که نماز است، هم مردم و هم مسئولان در مجموعه تردد دارند. به طور طبیعی ماشین سنگین نمی‌تواند عبور کند و در نتیجه کار ساخت و ساز به شکل جدی و مثل روزهای عادی نمی‌تواند انجام شود.
یکی از دلایل دیگر جابجایی محل هم این است مجموعه مصلی بتواند همین بخش‌هایی که آماده بهره‌برداری است را مرمت و بهسازی کند تا بازهم بتواند در فصول سرد و گرم سال پذیرای نمازگزاران باشد. البته این جابجایی تصمیمی نیست که صرفا به دلایلی که بیان کردم، انجام شود و عوامل دیگری هم دارد. الان توافقی که انجام شده به این شکل است که مصلی از ابتدای فصل تابستان تا نیمه شهریور و در نیمه دوم سال هم از ابتدای آذر ماه تا پایان سال میزبان نماز جمعه باشد. البته نزدیک ۲ سال است که در فروردین هم به جهت بارش‌های موسمی، در ۲هفته ابتدایی فروردین ماه، نماز جمعه در مصلی برگزار می‌شود.
- یعنی در مجموعه شبستان اصلی هم هنوز ساخت و ساز انجام می‌شود؟ در نهایت مکان اصلی اقامه نماز جمعه در مصلی همین شبستان اصلی است؟
خود شبستان اصلی تکمیل شده است ولی بالاخره که مردم می‌خواهند خودشان را به شبستان برسانند باید از محوطه بگذرند. الان شما تشریف ببرید ورودی شماره یک مصلی در خیابان شهید بهشتی، به اندازه‌ی چند متر که بالا بیایید، سمت چپ شما، یکسری کار ساخت و ساز دارد انجام می‌شود که در مسیر عبور و مرور مردم است. سمت راست هم بخش‌های ساخت آرماتور، بتن و سایر موارد قرار دارد. باز از بخش شمالی مصلی از ورودی شماره ۱۵ که تشریف بیاورید داخل، کمی که به سمت غرب بروید، کارگاه جدیدی در حال راه‌اندازی است.
بله مردم می آیند در شبستان نماز می‌خوانند ولی باید از این مسیرها بگذرند. همین که مردم بخواهند تردد کنند، یعنی مسیر باید کاملا ایمن باشد و بخاطر ایمنی مردم آن روز باید کار ساخت و ساز متوقف شود. تردد وسایل نقلیه سنگین و ماشین بتون‌ریزی و سایر موارد باید توقف یابد. البته باید به این نکته دقت کنید که محل اصلی اقامه نماز جمعه مسجد جامع مصلی و محدوده زیر گنبد است که به لحاظ دسترسی‌ها خیلی راحت‌تر است. این بخش از مصلای مرکزی در آینده‌ای نزدیک به بهره‌برداری خواهد رسید.
این مسجد جامع هم به مترو نزدیک است، هم به خیابان شهید بهشتی. از همه جهت دسترسی‌هایش راحت‌تر است. ضمن اینکه خیلی از این مشکلاتی که به جهت وسعت در شبستان اصلی وجود دارد، مثل زیر بار نرفتن بخش غربی شبستان هنگام اقامه نماز جمعه، در اینجا وجود ندارد و همه زیر بار خواهد رفت و هزینه و امکاناتی که آنجا فراهم می‌شود به شکل بهینه استفاده می‌شود.
- هنگام اقامه نماز جمعه موضوع مهیا کردن امکانات برای مواقع بحران و حوادث بر عهده چه کسی است؟
این موضوع از وظایف ستاد نماز جمعه است. هنگام برگزاری نماز جمعه در مصلی هماهنگی لازم با شهرداری، آتش‌نشانی، اورژانس، هلال احمر و سایر دستگاه‌ها انجام شده و هر هفته می‌آیند و در محل‌های تعریف شده مستقر می‌شوند. این هماهنگی‌ها نباشد اصلا برگزاری برنامه‌ای با این حجم جمعیت امکان ندارد.
- زمان‌هایی که نماز در دانشگاه تهران برگزار می‌شود مردم در کمترین زمان ممکن به صفوف نماز جمعه می‌رسند. اما در مصلی باید یک مسافت خیلی طولانی را بیایند تا به شبستان برسند. چرا گیت‌های بازرسی را در مکان‌های نزدیک‌تر به شبستان در نظر نمی‌گیرید. شما به عنوان میزبان پیشنهادی در این باره ندارید؟
پاسخ این سؤال را باید از مسئولان دیگر پرسید. البته ما باید تا حد امکان موارد را تسهیل کنیم. مسئولان دیگر هم استدلال‌هایی دارند. وقتی نماز در مسجد جامع اقامه شود، خیلی از این مشکلات حل یا کمتر می‌شود. حقیقتش این است سر این مسائل و مکان‌های بازرسی، هزینه‌های بالایی به مصلی تحمیل می‌شود، چون مهیا کردن این امکانات همه بر عهده مصلی است و هیچ دستگاهی هیچ کدام از این هزینه‌ها را عهده‌دار نمی‌شود. با این حال، ما تابع قانون و تصمیمات دست اندرکاران هستیم.
- به نظر شما برگزاری همزمان نماز جمعه و برخی مراسم و همچنین نمایشگاه‌های گوناگون در شأن مصلی به عنوان محل اقامه نماز است؟
همان‌طور که در ابتدا عرض کردم، مصلی قرار است محل تجمعات مردمی باشد، حالا این تجمعات یک بخش فرهنگی است، یک بخش آن عبادی است، یک بخش اقتصادی، یک بخش هم شاید اجتماعی یا سیاسی باشد. لذا از این حیث اتفاقاً مصلی دوست دارد در تمام ایام سال برای خدمت‌رسانی به مردم، مورد استفاده قرار گیرد. حالا این خدمت‌رسانی می‌تواند هر کدام در یک شاخه و یک حوزه‌ای باشد.
مصلی باید دائم محل مراجعه، بازدید و استفاده مردم باشد. اینکه اسم این مکان هم مصلی است، ناظر به همین جامعیت است. آن شکلی که برای مسجد قداست قائل هستیم که حکم شرعی خاص دارد، ورود و خروج‌اش قاعده دارد و ... برای مصلی چنین چیزی نداریم، لذا در شبستان اصلی مصلی که حکم مسجد ندارد، نمایشگاه کتاب هم برگزار می‌شود انواع و اقسام افراد، حتی غیر مسلمان‌ها می‌آیند، هیچ اشکالی هم ندارد. البته مسجد حکمش فرق دارد که این موضوع حتما در مسجد جامع مصلی رعایت می‌شود.
موضوع دیگر درباره کارکردهای دیگر مصلی که باید مورد توجه قرار گیرد، بحث هزینه‌های نگهداری و بهره‌برداری این مجموعه است. به هر حال مصلی با همه عرض و طول و با همه ابعادی که دارد، صرفا از طرف دولت برای ساخت در بودجه سنواتی مبلغی تخصیص می‌گیرد. البته این بودجه از طریق وزارت راه و شهرسازی به پیمانکاران پرداخت می‌شود.
بد نیست بدانید تمام برنامه‌ها، مراسم و فعالیت‌هایی که در مصلی انجام می‌شود تماما خود گردان است، البته در مصلی روال این است که اگر یک برنامه‌ای متناسب با شأن مصلی نباشد، آن را برگزار نمی‌کند. موضوع قابل توجه دیگر این است که برنامه‌های اقتصادی که در مصلی برپا می‌شود اگر هر آورده‌ای هم داشته باشد، در بخش نگهداری اماکن، خدمات عمومی و برنامه‌های فرهنگی مصلی، هزینه خواهد شد. مصلی هیچ بودجه دولتی ندارد، و هرچه هزینه می‌کند از محل درآمد خودش است.
با این حال، این موضوع به این معنی نیست که ما در مصلی هر برنامه‌ای را به هر قیمتی برگزار کنیم. شاید در سال چیزی بالغ بر ۳۰۰ درخواست برای برگزاری مراسم، نمایشگاه و ... به مصلی واصل می‌گردد. اگر قرار بود همه این‌ها برگزار شود باید الان حداقل روزی یک برنامه در مصلی برگزار می‌شد. در حالی که مصلی این‌ها را غربال می‌کند. بررسی‌های مختلف از جهت فرهنگی، اجتماعی و نیاز مردم انجام می‌شود و تعداد محدودی از این‌ها مجوز برگزاری می‌گیرند. ضمن اینکه ما طی سال‌های اخیر برنامه‌هایی را که جنبه اقتصادی فرهنگی داشته، نه جنبه فرهنگی اقتصادی، یعنی وجه اقتصادی‌اش نسبت به فرهنگی غلبه داشته، آن ها را ما در محلی برگزار کرده‌ایم که مجموعه چهلسرا نام دارد و در بخش جنوبی مصلی واقع شده است.
- شکل ارتباطی سه بخش جنوبی، مرکزی و شمالی مصلی، همین طور در وضع فعلی باقی می‌ماند یا اینکه در طرح کلی، اراضی مصلی یک‌پارچه است؟
خیابان شهید بهشتی که حد فاصل مصلای جنوبی و مرکزی است خیر، بنا نبوده زیرگذر شود اما بخش بزرگراه رسالت، بنا بوده و هست؛ یعنی بخش مرکزی به بخش شمالی متصل می‌شود. حالا این پروژه چه زمانی اجرایی می‌شود، پیگیری‌هایش در حال انجام است، بالاخره یکسری موانع و مشکلات هم وجود دارد. در مجموع بنا است که مصلای مرکزی، چهار باغ و گلگشت یک‌پارچه شود. این موضوع از طرح‌ها و برنامه‌های مصوب است، ولی موانعی وجود داشته که فعلا امکان‌پذیر نبوده، ولی دستگاه‌های ذی‌ربط درحال پیگیری هستند که این پروژه را عملیاتی کنند.
- به عنوان آخرین سؤال؛ این پروسه ساخت مصلی چه وقت قرار است به سرانجام برسد؟
عملا کار ساخت مصلی در اواسط دهه ۷۰ آغاز شد. با انصاف اگر بخواهیم بگوییم، ۲۰ سال است که کار ساخت در جریان است. بخشی از تاخیرها بر می‌گردد به عظمت پروژه، الان بعضی به راحتی مصلی را با یک برج چند طبقه، مقایسه می‌کنند و می‌گویند یک ساختمان ۱۰ طبقه چقدر مگر طول می کشد، ۳-۴ سال، خیلی زود باشد ۲ سال، این گروه در تحلیل‌شان از عظمت بنای مصلی غفلت می‌کنند که نکته حائز اهمیتی است.
موضوع دوم اینکه خیلی از چیزهایی که در مصلی دیده شده نه تنها در سطح ایران و منطقه، بلکه در سطح جهان منحصر به فرد است، ببینید ما با افتخار به عنوان مظاهر معماری ایرانی اسلامی از میدان نقش جهان اصفهان، مسجد جامع فلان شهر، و... یاد می‌کنیم. اما هیچ وقت نگاه نمی‌کنیم که همین مسجد جامع، کل ابعادش ۲هکتار است و با این وسعت چه مدت ساخت آن طول کشیده است. با اینکه فضای آن کم و خیلی محدودتر از مصلی بوده و می‌بینید خیلی هم بنایی ندارد، فقط ۲ گلدسته و یک گنبد نه چندان بزرگ و یک فضای محصور که قسمتی از آن، شبستان است که سقف دارد و بقیه فضای باز است. البته توجه به این نکته مهم است که چه ویژگی‌های نو و تازه‌ای در آن بنا در نظر گرفته شده است. اگر دقت کنید در اغلب این معماری‌ها بعضا ۲-۳ ویژگی بدیع دیده می‌شود و مابقی تکرار همان الگوهای قبلی است.
در دنیا هیچ گنبدی با این ارتفاع، طول دهانه و ارتفاع، همانند گنبد مصلی وجود ندارد. مهندسان و معمارانی که از کشورهای مختلف دنیا برای بازدید به مصلی می‌آیند، در برابر عظمت این گنبد سر تعظیم فرود می‌آورند. جالب است بدانید که همه کار ساخت و ساز مجموعه مصلی توسط نیروهای متخصص و شرکت‌های داخلی انجام می‌شود.
البته یکسری لوازم و امکانات بعضا خارجی داشتیم، مثل بالابرها و بعضی قالب‌های خاص. البته این‌ها نمونه ایرانی و مشابه نداشته، اما فکر اینجا از معمار اصلی که مرحوم دکتر مویدعهد بوده تا طراحان و آنهایی که در سازه، معماری داخلی و تاسیسات فکر کردند، همه خوشبختانه ایرانی است. اما از تجربه جهانی استفاده شده. بله، کمک گرفته‌اند ولی هرچه بوده توان متخصصان داخلی است.
نکته سوم اینکه ما اگر بخواهیم بگوییم که بخش اصلی مصلی چه وقت تکمیل می‌شود، بخش اصلی مصلی همین گنبد، مناره‌ها و مسجد جامع مصلی است. یکسری بناهای دیگر دارد، اما آن بناها نه عظمتش، نه میزان و حجم کارشان به این قسمت نمی‌رسد. اینجا را هم با توجه به پیگیری که دست اندرکاران می‌کنند، خود وزارت مسکن راه و شهرسازی و پیمانکارانی که هستند، ما امیدواریم به زودی به بهره‌برداری نهایی برسد.
جمله‌ای هم درباره ایوان مسجد جامع بگویم. این ایوان جزء بناهای منحصر به فرد در دنیا است، بعضا اشکال می‌کنند چرا اینقدر بزرگ دیده شده، ما می‌خواستیم عظمت جمهوری اسلامی را نشان دهیم، درست است حالا به میدان نقش جهان افتخار می‌کنیم اما واقعا این میدان در برابر خیلی از بناهایی که در دنیا است، حرفی برای گفتن ندارد. مصلی تا قرن‌ها حرف برای گفتن دارد، لذا بعضی از علت این تاخیرها برای این است. مثلا طراحی سازه ایوان ۲ نوبت انجام شد، یک بار طراحی کامل انجام شد اما هنگام اجرا به مشکلاتی برخورد، بعد دوباره خود آقایان مهندسان و متخصصان آن را بازطراحی کردند، گروه‌های خارجی که می‌آیند برای بازدید واقعا انگشت به دهان می‌مانند از عظمت این کار و دقتی که برای این کار انجام شده.
ما واقعا با افتخار باید بگوییم که همین سازه ایوان که یک سال و تقریبا ۲ - ۳ ماه است کارش شروع شده، خوشبختانه تا الان بدون کوچک‌ترین مشکلی انجام شده است. این‌ها باعث می‌شود زمان انجام کار بیشتر شود. امیدواریم وقتی بالاخره به سامان رسید، آن افتخار را برای جمهوری اسلامی داشته باشد. ما الان کمتر جایی را داریم که جمهوری اسلامی پس از ۴۰ سال بگوید این افتخار معماری ایرانی اسلامی است. البته در بعضی از شهرها کارهایی کرده‌اند ولی هیچکدام ابعاد و ویژگی‌شان به اندازه مصلی نیست.