کد خبر: 61
تاریخ انتشار: ۱ فروردین ۱۳۹۰ - ۰۰:۰۱
مسجد عتیق دماوند

این بنا بین محله قاضی و محله چریک (فرامه) در شرق دماوند بر فراز تپه ای مشرف به شهر دماوند واقع شده است. بنای کنونی مسجد مربوط به دوره اخیر است که پس از خرابی مسجد قدیمی، بر بقایای آن با سبکی جدید ساخته شده و آثار اندکی از بنای قدیمی به جای مانده است. با این حال، با توجه به توصیفاتی که در گذشته از این مسجد صورت گرفته و نقشه ای که توسط مایرون بی اسمیت از آن کشیده شده، تا حدودی می توان وضعیت اولیه آن را بازسازی کرد. بنای قدیمی با نقشه مستطیل شکل نامنظم (شمالی- جنوبی) مشتمل بر تالار و شبستان ستوندار، اتاق ها و مناره، شبستان زیرزمینی و صحن مستطیل شکلی بوده که بخش هایی از آن اصلی بوده و بخش های دیگری در طی زمان بدان افزوده شده بوده است. با توجه به شیوه ساختمانی، بخش های اصلی- شبستان جنوبی و مناره- احتمالا مربوط به دوره سلجوقی و بخش های دیگر با توجه به کتیبه های خوانده شده مربوط به دوره تیموری و صفویه بوده اند. مصالح مورد استفاده در بنا، خشت و آجر، سنگ و تیرهای چوبی بوده است. ورودی اصلی بنا در جبهه شمالی قرار داشته که از طریق راهرو وارد صحن مستطیل شکلی می شده که سنگفرش شده بوده و در وسط، حوض آبی داشته است. در جنوب صحن، شبستان ستوندار قدیمی؛ در شمال صحن، تالار ستوندار الحاقی و در سمت شرق و غرب، ده اتاق مستطیل شکل قرار داشته است. شبستان جنوبی از طریق سه ورودی قوس دار بزرگ به صحن مرتبط می شده و ورودی میانی، از دو رودی دیگر وسیع تر بوده است. فضای شبستان – در راستای این ورودی ها- از سه ناو یا راهرو تشکیل می شده که توسط دو ردیف ستون سه تایی از همدیگر مجزا می شده اند. ستون ها، مدور آجری به قطر ۳۷/۱ متر بوده و بر پایه ای مربع شکل قرار داشته و در ارتفاع ۶۰/۲ متری توسط قوس های طاقی به یکدیگر متصل می شده و سطحی را فراهم می آورده اند که سقف تیرپوش بر آن قرار می گرفته است. در دو طرف شرق و غرب این شبستان، دو راهروی طاقدار، موازی با راهروهای شبستان، با پایه های آجری مربع مستطیل قرار داشته است. در انتهای جنوبی ناو میانی شبستان، محراب مسجد با تزیینات و کتیبه کوفی گچبری قرار داشته است. روبه روی شبستان جنوبی، در شمال صحن، تالار مستطیل شکلی بعدها ساخته شده بوده که سقف مسطح آن بر روی یک ردیف ستون مربع شش تایی قرار می گرفته است. در زیر این تالار نیز شبستان زمستانی مسجد با چهارده پایه آجری مربع شکل و طاق های گهواوره ای قرار داشته است. در بیرون از مسجد، چسبیده به ضلع شرقی آن، مناره ای آجری با طرح مدور به ارتفاع ۵۵/۱۴ متر بر پایه ای مربع به ارتفاع ۲۴/۳ متر ساخته شده بوده که اکنون نیز با تغییراتی، در بافت مسجد جدید جای دارد. بخش فوقانی مناره از بین رفته و در میان بدنه آن، راه پله ا ی مارپیچ و نورگیرهایی تعبیه کرده اند. در این مسجد، کتیبه هایی تاریخی وجود داشته که بخشی برجا مانده و بقیه از بین رفته اند. تعدادی از کتیبه های از بین رفته توسط نویسندگان دوره های اخیر خوانده شده اند. همگی این کتیبه ها مربوط به تعمیرات و الحاقات مسجد جامع هستند و ارتباطی با بنای اولیه آن ندارند. از جمله این کتیبه ها می توان به موارد ذیل اشاره کرد. کتیبه بالای ستون طرف راست محراب، روی چوب زیر پایه طاق :" امر بعمارة هذا المسجد المبارکة الشریفة المعظم بقوت الله تعالی و حسن توفیقه حسبته الله تعالی و طلبا لمرضاء با امید ثواب اخری در اینوقت مفخم الاعظم مقرب امرا السلاطین خواجه یاقوت این عمارت میمون نصب وی شد بتوفیق الله تعالی فیشهورسنی اثنی عشر و ثمانمائه ۸۱۲ ه-. ق حرره علی بن فتح الله " . بر روی تخته چوبی زیر پی طاق ستون سمت دیگر محراب : "ساعی خیر خواجه مصطفی بن جمال الدین طاوسه عاقبته خیر فی الدنیا والاخره فی ایام سلطان السلاطین شاه اسماعیل صفوی خلد الله ملکه فیتاریخ سبع و عشرین و تسعمائه ۹۲۷ کاتبه محمد علی شجاع " . کتیبه ای که بر بالای ستون طرف چپ مسجد جدید نصب شده است : "بانی خشت المربع محمد ریس بن نعمت الله عمل جمال الدین محمود نجار" . کتیبه جرز کناری محراب : "بانی هذا الاستوانه بعدات هدته الزلزله جدی حاجی میرزا علی بن مرحوم حاجی علی بابا کتبه العبد المذنب العاصی اسمعیل بن مظفر القاضی ان فی الجنة نهر من لبن لعلی و حسین و حسن عمل استاد مقیم بن استاد ابراهیم جدی و ثمانین بعدالف [۱۰۸۱] وقع تعمیرهذه الاستوانه فی الدولة ابوا لمظفر السلطان شاه سلیمان الحسینی الموسوی الصفوی" . کتیبه های دیگری هم بر دو قطعه سنگ در اطراف مسجد نصب شده که بر روی یکی، فرمان شاه عباس مورخ ۱۰۴۲ ه-. ق بوده و بر دومی، شرح طاعونی که در دماوند به تاریخ ۱۲۴۷ ه-. ق آمده است. بر روی کاشیکاری نیز نام حاجی سلطان محمود و تاریخ ۱۰۳۰ ه-. ق آمده است. به نوشته اعتماد السلطنه، تاریخ بنای اولیه مسجد در طرف راست محراب به خط کوفی گچبری شده بوده که از بین رفته است.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.